Anh Chị Em thân mến!
Mỗi năm, vào dịp Mùa Chay, Giáo Hội lại mời gọi ta chân thành xem xét lại cuộc sống của mình dưới ánh sáng những lời dạy của Tin Mừng. Năm nay, tôi muốn đề nghị với anh chị em một vài suy tư về chủ đề lớn là sự công bằng, dựa trên khẳng định của Phao-lô: "Sự công chính của Thiên Chúa đã được thể hiện nhờ đức tin vào Ðức Giê-su Ki-tô" (x. Rm 3, 21-22).
Công bằng: "dare cuique suum", là trả cho mỗi người những gì thuộc về người đó.
Trước hết, tôi muốn xem xét ý nghĩa của từ ngữ "công bằng", trong sự xử dụng thông thường với ngụ ý "trả cho mỗi người những gì thuộc về người đó", theo thuật ngữ nổi tiếng của Ulpianus, một luật gia La Mã ở thế kỷ thứ ba. Tuy nhiên, trong thực tế, định nghĩa cổ điển này không nêu rõ những gì "thuộc về người đó" cần được trả cho mỗi người. Ðiều mà con người cần nhất thì pháp luật lại không thể đảm bảo được cho người đó. Ðể sống cuộc sống đầy đủ, cần phải có một cái gì đó sâu sắc hơn, chỉ có thể được trao ban như một món quà: ta có thể nói rằng con người sống bởi tình yêu mà chỉ có Thiên Chúa mới có thể thông ban bởi vì Người đã tạo ra con người theo và giống hình ảnh của Người. Của cải vật chất chắc chắn là hữu ích và cần thiết. Thật vậy, chính Chúa Giê-su đã chăm lo chữa các bệnh nhân, đã nuôi sống các đám đông đi theo Người và, chắc chắn, Người lên án sự dửng dưng vẫn còn khiến cho hàng trăm triệu người ngày nay phải chết vì thiếu thực phẩm, nước và thuốc men. Thế nhưng, đức công bằng "phân phối" không trả cho con người toàn bộ những gì "thuộc về người đó". Con người ta vốn đã cần cơm bánh, thì lại càng cần Thiên Chúa gấp bội. Thánh Augustinô nhận xét: "nếu công bằng là nhân đức trả cho mỗi người những gì thuộc về người đó... thì công bằng của con người ở đâu, khi mà con người đào thoát khỏi Thiên Chúa đích thực?" (De Civitate Dei, XIX, 21).
Nguyên nhân của Bất công là gì?
Thánh sử Mác-cô chép lại cho ta những lời sau đây của Chúa Giê-su trong cuộc tranh luận vào thời đó về những gì là tinh sạch và những gì là ô uế: "Không có cái gì từ bên ngoài vào trong con người lại có thể làm cho con người ra ô uế được; nhưng chính cái từ con người xuất ra, là cái làm cho con người ra ô uế. Vì từ bên trong, từ lòng người, phát xuất những ý định xấu" (Mc 7, 14-15; 20-21). Vượt quá vấn đề tức thời về thức ăn, ta có thể tìm thấy nơi phản ứng của những người Biệt phái một cám dỗ thường xuyên nơi con người là quy trách nguồn gốc của sự dữ nơi một nguyên nhân bên ngoài. Nhiều ý thức hệ hiện đại giả định rằng: vì sự bất công đến "từ bên ngoài", nên để cho công bằng ngự trị, chỉ cần loại bỏ các nguyên nhân bên ngoài ngăn cản việc thực hiện công bằng là đủ. Cách suy nghĩ này - Chúa Giê-su cảnh báo - là ngây thơ và thiển cận. Sự bất công, hậu quả của sự dữ, không chỉ đến từ những nguyên nhân bên ngoài; nguồn gốc bất công nằm trong tâm hồn con người là nơi chứa đựng những hạt giống của một sự đồng lõa bí ẩn với sự dữ. Tác giả Thánh vịnh cay đắng thừa nhận điều này: "Người thấy cho: lúc chào đời con đã vương lầm lỗi, đã mang tội khi mẹ mới hoài thai" (Tv 51,7). Thậy vậy, con người trở nên yếu đuối bởi một ảnh hưởng mãnh liệt, làm thương tổn khả năng hiệp thông với người khác. Tự bản chất, vốn mở ra cho sự chia sẻ tự do, con người lại khám phá nơi mình một trọng lực lạ làm cho con người khép kín nơi chính mình, và khẳng định mình ở trên và đối kháng với những người khác: đây chính là sự ích kỷ, hậu quả của tội nguyên tổ. A-đam và E-và, bị sự dối trá của Satan quyến rũ, chụp lấy trái cây huyền bí, bất tuân lệnh truyền của Thiên Chúa, đã thay thế niềm tin tưởng vào Tình Yêu bằng thái độ nghi ngờ và cạnh tranh; thay thế thái độ đón nhận và mong chờ vào sự tin tưởng nơi Ai Khác bằng thái độ cướp đoạt và tự tung tự tác (x. Stk 3, 1-6) để rồi cảm nghiệm hậu quả là một cảm giác lo âu và bất an. Làm thế nào con người có thể tự giải thoát khỏi xu hướng ích kỷ này và cởi mở bản thân cho tình yêu?"
Trên đây là phần một trong sứ điệp Mùa Chay 2010 của Ðức thánh cha Benedicto XVI. Phần tiếp theo là phần còn lại của bức sứ điệp, trong đó, Ðức thánh cha trình bày ý niệm về công bình trong Cứu Ước và khẳng định: Chúa Kitô chính là công lý của Thiên Chúa. Kính thưa quý vị, các bạn thân mến. Trong phần còn lại này của sứ điệp, Ðức thánh cha ôn lại giáo huấn của Kinh Thánh về công bình. Mời quý vị và các bạn lắng nghe dẫn giải của đức thánh cha:
"Công bằng và Sedaqah
Trong cốt lõi sự khôn ngoan của Ít-ra-en, ta tìm ra một mối liên hệ sâu xa giữa niềm tin vào vị Thiên Chúa, Ðấng "nâng kẻ yếu đuối lên từ bụi đất" (Tv 113, 7) và sự công bằng đối với cận nhân. Trong tiếng Híp-ri, từ chỉ nhân đức công bằng, sedaqah, diễn tả nhân đức này một cách tuyệt vời. Quả thế, sedaqah, một mặt, có nghĩa là chấp nhận hoàn toàn ý muốn Thiên Chúa của Ít-ra-en; mặt khác, sedaqah chỉ sự công bằng đối với cận nhân (x. Xh 20, 12-17), đặc biệt là đối với người nghèo khổ, ngoại kiều, kẻ mồ côi và người góa bụa (x. Ðnl 10, 18-19). Nhưng hai ý nghĩa này được liên kết với nhau bởi vì, đối với người Ít-ra-en, cho người nghèo chỉ là hoàn lại những gì họ nợ Thiên Chúa, Ðấng chạnh thương trước sự khốn quẫn của dân Người. Chẳng phải ngẫu nhiên mà việc ban Lề Luật cho Môisê, ở núi Sinai, đã diễn ra sau cuộc vượt qua Biển Ðỏ. Việc lắng nghe Lề Luật tiên vàn đòi hỏi phải có niềm tin vào Thiên Chúa, Ðấng đầu tiên đã "nghe tiếng kêu" của dân Người và đã "xuống giải thoát chúng khỏi tay người Ai-cập" (x. Xh 3, 8). Thiên Chúa lưu tâm đến tiếng kêu của những người cùng khốn và, ngược lại, đòi hỏi được lắng nghe: Người đòi công lý cho người nghèo (x. Hc 4, 4-5.8-9), ngoại kiều (x.Xh 22, 20), người nô lệ (x. 15, 12-18). Ðể bước vào trong sự công bằng, cần phải rời khỏi ảo tưởng tự mãn, sự khép kín sâu xa, chính là nguồn gốc bất công. Nói cách khác, cần phải làm một cuộc "xuất hành" còn sâu xa hơn cả cuộc xuất hành mà Thiên Chúa đã thực hiện với Môisê, một cuộc giải phóng tâm hồn, mà Lề Luật tự sức nó không thể thực hiện được. Như thế, liệu con người có còn một niềm hy vọng nào cho công lý không?
Chúa Kitô, Công lý của Thiên Chúa.
Loan báo Tin Mừng là một sự đáp trả lại nỗi khao khát công lý của con người, như Thánh Phaolô khẳng định trong Thư gửi tín hữu Rôma: "Nhưng ngày nay, sự công chính của Thiên Chúa đã được thể hiện mà không cần đến Luật... người ta được Thiên Chúa làm cho nên công chính nhờ lòng tin vào Ðức Giê-su Ki-tô. Tất cả những ai tin đều được như thế, bất luận là ai. Thật vậy, mọi người đã phạm tội và bị tước mất vinh quang Thiên Chúa, nhưng họ được trở nên công chính do ân huệ Thiên Chúa ban cho nhưng không, nhờ công trình cứu chuộc được thực hiện trong Ðức Ki-tô Giê-su. Thiên Chúa đã đặt Người làm nơi xá tội nhờ máu của Người cho những ai có lòng tin" (3, 21-25). Thế thì, công lý của Chúa Kitô đâu? Trước tiên, đó là một công lý xuất phát từ ân sủng, nơi con người không tự cứu độ, không tự cứu chữa cho chính mình và cứu chữa những người khác. Việc chuộc tội được thực hiện trong "máu" của Chúa Kitô có nghĩa là những lễ hy sinh của con người không giải thoát con người khỏi gánh nặng của những lỗi lầm của mình, nhưng nhờ hành vi yêu thương của Thiên Chúa là Ðấng tự cởi mở cho đến tột độ, cho đến độ mang nơi bản thân Người "lời nguyền" đã được dành cho con người để trả lại cho con người "phúc lành" của Thiên Chúa (x. Gl 3, 13-14). Nhưng điều này gây nên ngay lập tức một sự phản đối: đây là loại công lý nào khi mà người công chính chết cho kẻ có tội và kẻ có tội lại lãnh nhận phúc lành thuộc về người công chính? Phải chăng điều này không có nghĩa là mỗi người lãnh nhận cái trái ngược với "những gì thuộc về người đó"? Trên thực tế, ở đây, ta khám phá ra công lý của Thiên Chúa khác biệt sâu xa với công lý của con người. Thiên Chúa đã trả thay cho ta cái giá trao đổi nơi người Con của Người, một giá thực sự quá mức. Trước công lý của Thập Giá, con người có thể nổi loạn vì công lý này cho thấy con người không phải là một hữu thể tự túc, nhưng cần đến Một Ai Khác để tự thể hiện bản thân một cách trọn vẹn. Hoán cải theo Chúa Kitô, tin vào Tin Mừng, cuối cùng có nghĩa là: thoát ra khỏi cái ảo tưởng tự mãn, khám phá và chấp nhận thân phận bất tất của mình cũng như của người khác và nhận ra Thiên Chúa, sự cần thiết ơn tha thứ của Người và tình bằng hữu với Người. Như thế, ta hiểu rằng đức tin hoàn toàn không phải là điều gì đó tự nhiên, dễ dãi, hiển nhiên: cần khiêm tốn để chấp nhận rằng Một Ai Khác giải thoát tôi khỏi "cái tôi", ban cho tôi cách nhưng không "cái của Người đó". Ðiều này được thực hiện một cách đặc biệt trong các bí tích Hòa Giải và Thánh Thể. Nhờ hành động của Chúa Kitô, ta có thể bước vào trong một công lý "lớn nhất", công lý của tình yêu (x. Rm 13, 8-10), công lý mà, trong mọi trường hợp, đều tự coi mình là người mang nợ hơn là chủ nợ, bởi vì đã lãnh nhận nhiều hơn những gì mình có thể mong đợi. Ðược củng cố bằng chính kinh nghiệm này, người Kitô hữu được mời gọi đóng góp vào việc xây dựng những xã hội công bằng nơi mà tất cả mọi người đều lãnh nhận cái cần thiết để sống theo phẩm giá đích thực của nhân vị và là nơi mà công bằng được sinh động bởi tình yêu.
Anh chị em thân mến, cao điểm của Mùa Chay là Tam nhật Vượt qua, trong đó, cả năm nay nữa, ta sẽ cử hành mầu nhiệm công lý của Thiên Chúa - sự tròn đầy đức ái, sự trao ban và ơn cứu độ. Ước gì thời gian sám hối này, đối với mỗi người Kitô hữu, là một khoản thời gian hoán cải đích thực và hiểu biết sâu xa mầu nhiệm Chúa Kitô, Ðấng đã đến để thực hiện mọi công lý. Với những tâm tình này, tôi thân ái ban Phép lành Tòa thánh cho tất cả anh chị em."
